Begripvolle gastles neemt vooroordelen weg
Hoe maak je seksuele diversiteit bespreekbaar? Oud-leraar Musa van Maaren, homoseksueel en moslim, geeft workshops waarin hij vooroordelen wegneemt door de taal van de leerling te spreken.
Beeld: Angeliek de Jonge
“Wie heeft er wel eens gezoend?”, vraagt Musa van Maaren. De meeste studenten van de entree-klas voor anderstaligen van MBO Amersfoort gaan staan. Een jongen die blijft zitten zegt: “Nog niet meneer, maar als je vraagt ‘binnenkort’, dan wel.” De hele klas barst in lachen uit.
De sfeer is goed in de groep nieuwkomers uit landen als Syrië, Eritrea of Afghanistan die qua leeftijd varieert tussen de 17 en 28 jaar. Toch heeft docent May-La Kuijpers ze niet verteld dat de gastles over seksuele diversiteit vandaag zou plaatsvinden. “Ik was bang dat ze dan niet zouden komen.”
Door te zwijgen geef je juist het verkeerde signaal af, alsof het iets slechts is om homo te zijn
Dat het onderwerp gevoelig kan liggen, weet Van Maaren als geen ander. Met veel plezier gaf hij jarenlang maatschappijleer op een mbo-instelling die gaandeweg steeds meer islamitische studenten kreeg. Van de schoolleiding mocht hij niet open zijn over zijn homoseksualiteit, maar dat werkte averechts. Van Maaren werd uitgescholden, bespuugd en bedreigd tot en met een pistool tegen zijn hoofd aan toe.
“Door te zwijgen geef je juist het verkeerde signaal af, alsof het iets slechts is om homo te zijn. Ik ging altijd de confrontatie aan om studenten te laten zien dat dat niet zo is”, vertelt hij. Die inzet eiste zijn tol: hij kwam met een flinke burn-out thuis te zitten en verloor uiteindelijk zijn baan. In 2004 schreef hij er het boek ‘Mijn meester is een homo’ over, dat inmiddels in het Engels vertaald is en verplichte literatuur is op veel lerarenopleidingen.
Dit artikel lees je gratis uit het Onderwijsblad van januari 2023. Op de hoogte blijven van alles wat speelt in het onderwijs? Word lid van de AOb! En ontvang tien keer per jaar het Onderwijsblad.
CHECK ALLE VOORDELEN VAN HET LIDMAATSCHAP
Tegenwoordig geeft hij workshops over culturele, religieuze en seksuele diversiteit op scholen in basis tot hoger onderwijs. Mbo-docent May-La Kuijpers is blij met zijn komst. In haar lessen burgerschap aan de entree-opleiding (niveau 1) komt diversiteit regelmatig aan de orde, maar ze vindt het ingewikkeld als studenten heftig reageren. “Ik ken veel mensen die lhbti+ zijn. Als een leerling ze dan ‘vies’ of ‘ziek’ noemt, dan raakt me dat persoonlijk. Ook weet ik niet wat er allemaal precies daarover in de Koran staat. Ik mis dus soms de rust en de kennis om hier goed op te reageren.”
In zijn workshops probeert Musa van Maaren eerst een band met leerlingen op te bouwen, zoals met een vragenspel. Beeld: Angeliek de Jonge
Juist om een weerwoord te kunnen hebben, is Van Maaren zich gaan verdiepen in de Koran. Uiteindelijk voelde hij zich zelfs zo thuis bij die religie en de Islamitische gemeenschap dat hij zich vier jaar geleden heeft bekeerd. In plaats van Peter heet hij nu Musa en elke vrijdag gaat hij naar de moskee.
In zijn workshops vertelt hij nooit direct dat hij homoseksueel is, maar probeert eerst een band met leerlingen op te bouwen, zoals nu met een vragenspel. Op de vraag wie er wel eens een geheim heeft gehad, vertelt een meisje met verstokte stem hoe moeilijk dat is. “Je bent altijd bang dat iemand het in je ogen kan zien”, zegt ze. Van Maaren reageert begripvol en maakt soepel het bruggetje naar zijn eigen verhaal: “Zelf heb ik jarenlang met een geheim rondgelopen.”
Echte man
Hij vertelt met veel humor over hoe hij probeerde van meisjes te houden, maar totaal afknapte zodra het op seks aankwam. “Ik dacht als ik ga oefenen, dan lukt het wel, maar dat was niet zo. Ik werd niet verliefd op meisjes maar op mannen.” “Oooh, ben jij homo?”, vraagt een jongen. “Ja, ik ben een zemmel, mariku of ibne”, somt Van Maaren vlotjes het scheldwoord in andere talen op, wat veel verbaasd gelach tot gevolg heeft. “Had je dat niet verwacht?”
De jongen: “Nee, ik dacht jij bent een echte man.” Als Van Maaren, gekleed in een stoere roodgeruite blouse en spijkerbroek, opstaat en overdreven verwijfd door de klas loopt, heeft hij opnieuw de lachers op zijn hand. “Dit is vaak het beeld van een homo, maar dat klopt dus niet.”
Maar meneer, hoe word je homo?
“Maar meneer, hoe word je homo?”, vraagt een jongen serieus. Van Maaren: “Laat mij een tegenvraag stellen: hoe word je hetero?” “Maar man en vrouw dat is normaal, zoals God het wil”, reageert een meisje. “Mijn homo-zijn is geen keuze, ik ben zo geboren”, legt de gastdocent uit. “Ik heb aan God gevraagd: waarom heb jij mij zo gemaakt? Ik heb geprobeerd te veranderen, maar dat lukte niet. Ik heb zoveel verdriet gehad in mijn leven.” En dan zegt een andere jongen: “Misschien wil God dat je een voorbeeld bent voor anderen.”
Haram
Als de oud-leraar vertelt dat hij bekeerd is tot de Islam, levert dat bij moslimjongeren nog grotere ogen op. Twee mannen samen dat mag echt niet van de Imam, klinkt er. “In de Koran staat dat seks voor het trouwen Haram [verboden] is, je mag zelfs niet denken aan seks”, reageert Van Maaren rustig. “Je moet vijf keer per dag bidden, maar dat lukt veel mensen ook niet. Wat ik wel of niet doe, is iets tussen mij en God. Niet de Imam, maar Allah is uiteindelijk degene die zal oordelen.”
Vooroordelen verdwijnen als je iemand echt leert kennen
Na twee uur eindigt de workshop met applaus. Op de vraag wat de studenten ervan vonden, antwoordt een jongen: “Zielig. Oh nee, ik bedoel gezellig, haha.” “Heel interessant”, vindt een meisje. “Ja, hierdoor leer je elkaar veel beter kennen”, zegt een ander. De jongens die vooraf de meeste weerstand boden, deden nu het beste mee, constateert docent Kuijpers. “Daaraan zie je hoe goed een gastles werkt. Vooroordelen verdwijnen als je iemand echt leert kennen.”
Dat twee jongens voortijdig de les verlieten, hoeft niet negatief te worden opgevat, meent ze. “Het kan ook te maken hebben met dat ze het verhaal niet helemaal konden volgen. Sommigen zijn nog maar anderhalf jaar in Nederland.” Van Maaren is heel tevreden: “Dat studenten zoveel vragen stelden en dat alle emoties er konden zijn, betekent dat zij zich veilig voelden. Dat is waar ik naar streef: een samenleving waarin iedereen zichzelf durft te zijn.”
Musa, voorheen Peter, van Maaren is bereikbaar via petervanmaaren@gmail.com
Lees ook deze tips voor een goed gesprek over seksuele diversiteit in de klas. Of het artikel Genderhokjes zitten in de weg over genderneutraal onderwijs.
