AOb: ‘Maak lerarenopleidingen gratis’
Zet de gratis lerarenopleiding in als middel tegen het lerarentekort, bepleit AOb-voorzitter Tamar van Gelder. “Voor mij is dat een no-brainer, toch wordt het niet echt serieus onderzocht.”
beeld: Angeliek de Jonge
In de programma’s van de afgelopen verkiezingen was het onderwerp onderwijs amper aanwezig, laat staan dat het over gratis lerarenopleidingen ging. Terwijl de Amsterdamse PvdA-wethouder Marjolein Moorman in 2022 in het Onderwijsblad pleitte voor een gratis lerarenopleiding, een wens die ze ook nu nog regelmatig herhaalt. Ook de oproep tot gratis lerarenopleidingen van lokale Haagse fracties van D66 en de PvdA - twee partijen die zich graag als onderwijspartij profileren - vond geen weerklank in de nationale programma’s.
Halvering van het collegegeld
Recent adviseerde de Nationale Commissie Sectorplannen wel om van de eenjarige opleiding tot eerstegraadsdocent een betaalde opleiding te maken voor afgestudeerden die al een master hebben in een schoolvak als Nederlands of wiskunde. En sinds het studiejaar 2018-2019 geldt er voor studenten aan lerarenopleidingen de eerste twee jaar een halvering van het collegegeld. Die maatregel wordt in 2024-2025 stopgezet.
Zij-instromers moeten vaak zelf op zoek naar een werkgever en leuren voor de subsidie
Er zijn dus wel initiatieven voor gratis lerarenopleidingen. “Voor zij-instromers zijn er bijvoorbeeld allemaal verschillende regelingen”, weet AOb-voorzitter Tamar van Gelder. “Maar zij moeten vaak zelf op zoek naar een werkgever en leuren voor de subsidie. Dat maakt het onaantrekkelijk om zij-instromer te worden.”
De kosten die komen kijken bij het volgen van een lerarenopleiding zijn een blinde vlek voor beleidsmakers als het gaat om het oplossen van het lerarentekort, vindt ze. “Terwijl: voor mij is het een no-brainer dat je drempels wegneemt.”
Ik ben voor een meer uniforme lerarenopleiding, maar dan met grip en regie voor de beroepsgroep
Er zijn verschillende modellen denkbaar. Zo wil PvdA-wethouder Moorman een rijksacademie voor leraren oprichten, vergelijkbaar met de opleiding van Defensie of de Politieacademie. Bij een rijksacademie wordt het onderwijs genationaliseerd, terwijl er nu 386 wegen naar het leraarschap zijn. “Een rijksacademie is heel kwetsbaar voor de invloed van de politiek”, waarschuwt Van Gelder. “Ik ben voor een meer uniforme lerarenopleiding, maar dan met grip en regie voor de beroepsgroep. Alle wegen die er nu zijn, maken de boel ook nodeloos complex.”
Van Gelder: “Zeker voor mensen die al werken en overwegen leraar te worden, moet het heel eenvoudig en goedkoop worden gemaakt. Zonder aan de bekwaamheidseisen en bevoegdheden te tornen.”
Het aantal studenten neemt niet af, maar is óók nauwelijks toegenomen
Bij de start van de regeling die het collegegeld voor studenten twee jaar lang halveert, was er de angst dat het leraarschap juist onaantrekkelijk zou worden. Die angst is ongegrond: het aantal studenten neemt niet af, maar is óók nauwelijks toegenomen. ‘De Wet verlaagd wettelijk collegegeld (heeft) niet aantoonbaar bijgedragen aan de instroom’, concludeerde Berenschot in 2021. Dus waarom zou je dergelijke regelingen verbreden? “Omdat de urgentie zó groot is”, zegt Van Gelder. Het experiment heeft te kort gelopen om er conclusies aan te verbinden, vindt ze. “Mensen zeggen ook: straks wordt iedereen leraar, als dat gratis is. Maar dat is bij de Politieacademie toch ook niet het geval? Zolang de lat hoog blijft liggen, selecteert dat zichzelf prima uit.”
Kosten
Hoeveel een gratis lerarenopleiding kost, is afhankelijk van het gekozen model. Ter vergelijking: de politieopleidingen - één mbo, één bachelor, vier masters - leveren jaarlijks zo’n 2500 politiemensen op voor ruim 2 miljard euro (dat is inclusief vakspecialistische trainingen). “Dat is veel minder dan de kosten van de laaggeletterdheid die wij als maatschappij moeten dragen door het lerarentekort van 9 procent”, zegt Van Gelder.
