Daling leesvaardigheid zet door, AOb roept op tot Deltaplan
De leesvaardigheid van Nederlandse 15-jarigen gaat steeds sneller achteruit. Met lezen behoort Nederland in het nieuwste Pisa-onderzoek tot de allerlaagst scorende Europese landen. “Als we nu niet met een samenhangend Deltaplan dit immense probleem aanpakken, blijven we in het noodweer zitten”, zegt AOb-bestuurder Thijs Roovers.
De AOb en zes andere onderwijsorganisaties roepen het komende kabinet op om een Deltaplan lerarentekort te maken. Het oplossen van het lerarentekort vergt een samenhangend plan. Beeld: Typetank
Nederland scoort op leesvaardigheid, wiskunde en natuurwetenschappen behoorlijk lager dan in 2018 en duikt met lezen verder onder het Oeso-gemiddelde van 37 rijke landen, zo laat het nieuwste rapport van Pisa (Programme for International Student Assessment) vandaag zien. Niet alleen in Nederland namen de prestaties af. ‘Het is de eerste keer in de geschiedenis van Pisa dat de prestaties van 15-jarigen er in zoveel landen zo sterk op achteruit zijn gegaan’, schrijven de onderzoekers.
Het moet klaar zijn met pleisters plakken, het is tijd voor een operatie
De AOb pleit daarom vandaag -samen met zes andere grote onderwijsorganisaties- voor het opstellen van een Deltaplan om de schoolleiders-en lerarentekorten in het primair en voortgezet onderwijs tegen te gaan. Ze roepen een nieuw kabinet op om dit in het regeerakkoord op te nemen en ervoor te zorgen dat het leraarsberoep aantrekkelijker wordt. “Deze donkere bui zagen we al hangen, het lijkt niet te stoppen", zegt Roovers. "Het moet klaar zijn met pleisters plakken, het is tijd voor een operatie. Kinderen zijn in vier jaar tijd namelijk niet dommer geworden, dit loopt gelijk op met het lerarentekort. Voor het trekken van die conclusie hoef je niet goed in wiskunde te zijn. Het oplossen van deze tekorten lukt niet in één kabinetsperiode, daarom is een Deltaplan nodig dat veel verder kijkt dan vier jaar. We moeten echt toe naar genoeg bevoegde leraren.”
Samen bereiken we meer! Sluit je aan bij de AOb
Tussenpauze
Pisa rapporteert normaal elke drie jaar, dit keer was er een langere tussenpauze vanwege corona. De score voor leesvaardigheid nam vanaf 2018 een duik en kwam uit op 459 punten in 2022. Dat is flink onder het Oeso-gemiddelde van 476 en ook onder het gemiddelde van vergelijkbare EU-landen (480 punten). ‘Van alle 14 EU-landen die sinds 2006 aan Pisa deelnemen, heeft alleen Griekenland een lagere score voor leesvaardigheid gehaald dan Nederland’, schrijven de onderzoekers. ‘In 2018 was bijna een kwart van de leerlingen onvoldoende in lezen, in 2022 gaat het om een derde deel.’ De lockdowns kunnen hiervoor niet de enige verklaring zijn.
Bij het onderdeel leesvaardigheid gaat het erom dat jongeren informatie kunnen opzoeken, begrijpen, evalueren en reflecteren om zo goed deel te kunnen nemen aan de maatschappij. Zo moeten jongeren bijvoorbeeld een relevant deel van een tekst kunnen selecteren, maar ook de geloofwaardigheid van een tekst beoordelen.
Het is de eerste keer in de Pisa-geschiedenis dat de Nederlandse wiskundeprestatie zo sterk is gedaald
Ook bij de onderdelen wiskunde en natuurwetenschappen namen de prestaties af. Nederlandse jongeren scoorden in 2018 519 punten voor wiskunde, in 2022 is dat gedaald naar 493. ‘Het is de eerste keer in de Pisa-geschiedenis dat de Nederlandse wiskundeprestatie zo sterk is gedaald’, schrijven de onderzoekers. Met deze score zit Nederland internationaal gezien nog wel boven het gemiddelde van zowel de Oeso als de EU. Landen als Ierland, België, Denemarken en het Verenigd Koninkrijk hebben vergelijkbare scores. Volgens de Pisa-onderzoekers behaalden geen van deze landen een ‘significant hogere wiskundescore’. Wel is de voorsprong die Nederland had op dit onderdeel kleiner geworden in absolute zin.
Wiskundeprestaties
Qua wiskundeprestaties scoren meisjes slechter dan jongens. Hun prestaties namen sterker af. ‘In tegenstelling tot 2015 en 2018, toen meisjes en jongens gelijk scoorden op wiskunde, scoren jongens in 2022 (weer) beter op wiskunde dan meisjes', aldus het rapport. In natuurwetenschappen zijn de scores van meisjes en jongens gelijk.'
Een afname is ook te zien bij natuurwetenschappen. Dit omvat vakken als natuurkunde, scheikunde en biologie. Nederlandse scholieren scoorde 488 punten in 2022, het was 503 punten in 2018. Met dit onderdeel zit Nederland dichtbij het Oeso-gemiddelde van 485.
Pisa 2022 laat verder zien dat de prestaties voor leesvaardigheid, wiskunde en natuurwetenschappen achteruitgingen in zowel havo als vwo, maar dat de dalingen het grootst waren in het vmbo en het praktijkonderwijs.
We moeten bij het fundament beginnen
In het Nederlandse rapport noemen de onderzoekers verschillende maatregelen van het ministerie om de vaardigheden op te krikken, zoals het masterplan basisvaardigheden. Roovers benadrukt dat een nieuw kabinet niet een gedeelte van de problematiek moet aanpakken met tijdelijk geld, maar voor structurele oplossingen moet kiezen. “In het Deltaplan geven we een voorzet. Het gaat niet om één knop om op te drukken, maar om dertig knoppen. Zoals autonomie van leraren, de leraarsopleidingen, professionalisering, het gebouw waar je lesgeeft, onderwijstijd. Het lerarentekort is de moeder aller tekorten. We moeten bij het fundament beginnen. Alle vakbonden én werkgeversorganisaties zijn het eens, dat is al een unicum. Als het nieuwe kabinet dit niet overneemt en door wil gaan op de oude weg, kom dan niet meer aan bij ons met dalende Pisa-resultaten.”
Lees de oproep aan het nieuwe kabinet Download het Deltaplan
