Achterstand en uitval nemen toe als gevolg van corona

Tekst Daniëlla van 't Erve - redactie het Onderwijsblad - 18 november 2022 - 4 Minuten om te lezen

Beeld: Typetank

Het rapport laat zien dat de achterstanden die leerlingen tijdens de coronacrisis hebben opgelopen, nog niet overal zijn ingehaald. Leerlingen op de basisschool hebben zo’n vijftien weken vertraging bij rekenen en spelling en die loopt verder op. Goed nieuws is er ook: de achterstanden bij begrijpend lezen nemen af en zijn bij de bovenbouwleerlingen helemaal ingehaald. Ook positief is dat leerlingen in alle onderwijstypen beter presteren in Engels dan voor de coronacrisis.

Leraren verklaren de verschillen doordat leerlingen bij sommige vakken vooral extra vlieguren moeten maken om de stof in te halen, zoals bij lezen, en dat deze extra uren nu gemaakt zijn. Bij rekenen-wiskunde gaat het meer gestapeld: als je een deel van de stof niet begrijpt, is het moeilijker om de vervolgstof onder de knie te krijgen.

Vertraging

Opmerkelijk is dat de vertraging groter is bij kinderen van hoogopgeleide ouders, terwijl de situatie van leerlingen met laagopgeleide ouders sterk verbeterd is. Dat de NPO-middelen met name ingezet zijn op leerlingen met lage sociaal-economische status is volgens het rapport een mogelijke verklaring.

De leervertraging is het grootst in groep 8. Als je die lijn doortrekt, hou ik mijn hart vast voor wat er op middelbare scholen aan de hand is

Hoe de leervertraging precies uitpakt in het voortgezet onderwijs wordt nog nader onderzocht. Carla Haelermans, onderzoeksleider van het Nationaal Cohortonderzoek – een onderdeel van de voortgangsrapportage - uit haar zorgen in NRC: 'Het probleem wordt groter in plaats van kleiner. In ons onderzoek zien we dat de leerachterstanden oplopen naarmate leerlingen ouder worden: de leervertraging is het grootst in groep 8. Als je die lijn doortrekt, hou ik mijn hart vast voor wat er op middelbare scholen aan de hand is.'

Prestatiedruk

Zeker omdat er ook toenemende zorgen zijn over het welbevinden van leerlingen. Vooral meisjes in het voortgezet onderwijs scoren op het vlak van welbevinden en concentratie veel lager dan voor corona en ervaren meer prestatiedruk. Uit gesprekken met professionals blijkt ook dat leerlingen moeite hebben om tot leren te komen, minder gemotiveerd zijn en moeite hebben met plannen. ‘Leerlingen zijn sneller afgeleid, zijn druk en zijn in de les vaker afwachtend. Ze zijn als het ware niet meer gewend om in de klas te zitten’, licht een leraar toe in het rapport.

Ook in het vervolgonderwijs kampen studenten met ‘hardnekkige mentale problemen’ en studievertraging. Voor het eerst sinds de uitbraak van corona neemt de uitval van studenten in zowel mbo als hbo sterk toe. Steeds meer studenten verlaten zonder diploma de school. De gevolgen van de versoepelde exameneisen, waardoor veel studenten met lagere examencijfers en verminderde vaardigheden starten aan hun vervolgopleiding, zijn nog niet eenduidig zichtbaar, maar 'een grotere kans op uitval ligt op de loer'.

Effect

Tijdens de coronacrisis kregen leerlingen te maken met schoolsluitingen, lesuitval en afstandsonderwijs, waardoor ze vertragingen opliepen. De middelen van het Nationaal Programma Onderwijs (8,5 miljard euro tot 2025) zijn bedoeld om de achterstanden in te halen. Volgens de ministers Robbert Dijkgraaf en Dennis Wiersma zijn de besteding van de middelen in het primair en voortgezet onderwijs op peil, in het vervolgonderwijs ligt die op 40 procent. ‘Vanuit OCW gaan we scholen extra ondersteunen om zo ook de effectiviteit van het programma te vergroten’, schrijven ze in een brief aan de Tweede Kamer.

Een kwart van de besturen in het funderend onderwijs heeft echter geen verantwoording over de middelen afgelegd. Ook in het mbo en hoger onderwijs is er gebrek aan transparantie. ‘Bureau Berenschot kon op basis van de jaarverslagen daarom geen integraal beeld schetsen van de bestedingen. ‘Dit is niet acceptabel’, schrijven de minister in de brief die gerichte acties beloven om besturen alsnog tot verantwoording te dwingen.

Een groot deel van het budget wordt niet ingezet en van het geld dat wel ingezet wordt, kunnen we niet nagaan of het goed besteed wordt. Dat is zeker onacceptabel

De AOb vindt dit zorgwekkend. “Een groot deel van het budget wordt niet ingezet en van het geld dat wel ingezet wordt, kunnen we niet nagaan of het goed besteed wordt. Dat is zeker onacceptabel. De achterstanden op sommige gebieden en de uitval van studenten nemen zelfs toe, dus we moeten alles op alles zetten om dit te keren”, zegt AOb-voorzitter Tamar van Gelder.

Er is volgens haar nog een lange weg te gaan om alles echt op de rails te krijgen. “De coronatijd is heel heftig geweest voor het onderwijs en die achterstanden loop je niet zomaar in. Ook omdat er niet genoeg collega’s zijn om al het extra onderwijs te verzorgen.”

Zie ook: Bijlesbedrijven 'booming' door NPO-gelden en NPO 'niet uitvoerbaar' door lerarentekort, werkdruk en lesuitval