Aanpak corona-achterstand: ‘Focus op interactie tussen leraar en leerling’

Leerlingen in Nederland hebben – net als in andere landen- behoorlijke achterstanden opgelopen doordat het onderwijs tijdens corona niet van de gebruikelijke kwaliteit kon zijn. Nederlandse scholen krijgen de komende jaren 8,5 miljard euro om die achterstanden zo goed mogelijk weg te werken.

Elke school kan, met instemming van de leraren via de medezeggenschapsraad, eigen keuzes maken hoe dit geld wordt ingezet, zo legt het ministerie uit in een Q&A. De school kan daarbij kiezen uit een ‘menukaart’ van maatregelen die bewezen effectief zijn bij het wegwerken van achterstanden. Het ministerie van Onderwijs verspreidt deze menukaart eind april.

‘Natúúrlijk draait alles om de interactie tussen leerling en leraar: dat is immers de kern van onderwijs’

De kaart is gebaseerd op de Engelse Teaching and learning toolkit van het Britse kennisinstituut Education Endowment Foundation (EEF). De toolkit is een soort consumentengids waarin ruim dertig maatregelen ter bestrijding van achterstanden worden besproken. De resultaten zijn simpel te doorzoeken op effectiviteit (gemeten in aantal maanden leerwinst), op de kosten en op hoe sterk het bewijs is voor deze beide variabelen.

Feedback

De maatregel die het meeste effect oplevert bij het bestrijden van onderwijsachterstanden is feedback voor leerlingen – bijvoorbeeld op gemaakte fouten of op het leerproces. Dit levert maar liefst 8 maanden leerwinst op. Op de tweede plaats staat ‘metacognitie’, waarbij leraren de leerlingen laten reflecteren op hun leerproces (7 maanden leerwinst), en meer aandacht voor begrijpend lezen (6 maanden leerwinst).

Deze uitkomst leverde professor Steve Higgins, oud-leraar en samensteller van de toolkit, een ‘Homer Simpson-momentje’ op. ‘Dúh’, zo verklaart Higgings in een filmpje op de website van de toolkit. ‘Natuurlijk draait alles om de interactie tussen leerling en leraar: dat is immers de kern van het onderwijs.’

Zittenblijven

Onderaan in de ranglijst van de toolkit staat het instellen van niveaugroepen per vak (goedkoop, maar het levert in plaats van leerwinst juist een leerverlies van één maand op) en de hekkensluiter is zittenblijven. Dit is gigantisch duur en zorgt gemiddeld voor vier maanden leerverlies.

De toolkit is overigens geen recept, maar een hulpmiddel, bezweert Higgings. ‘Het gaat om gemiddelden. Als wij geen bewijs vinden dat een maatregel doorgaans geen effect heeft, betekent dit niet dat deze maatregel op jouw school óók niet zal werken – of dat deze niet juist averechts zal werken.’

Schoolscan

De Nederlandse menukaart, die het ministerie eind april beschikbaar stelt, zal scholen in elk geval de ruimte geven om eigen keuzes te maken. Scholen brengen in een ‘schoolscan’ eerst de behoeften van de leerlingen in kaart, en kunnen daarna uit de menukaart maatregelen kiezen om de achterstanden weg te werken. Vóór de zomervakantie moeten dan de plannen zijn opgesteld waarmee de achterstanden worden aangepakt. De medezeggenschapsraad heeft hierbij instemmingsrecht.