Terwijl het onderwijs gebukt gaat onder een te hoge werkdruk, moeten democratisch burgerschap en digitale geletterdheid worden ingebed in het curriculum. Hoe dan? Integreer het in het vak Nederlands, betoogt docent Gijs Eggenkamp.
Tekst Gijs Eggenkamp - - 3 Minuten om te lezen
Beeld: Typetank
Laatst had ik een havoleerling (16) die trots pronkte PVV een goede kieskeuze te vinden. Toen ik hem vroeg om argumenten stamelde hij, terwijl hij toch echt al les in argumenteren en debatteren had gehad. Ik vertelde dat je niet lid kan worden van de PVV, dat het praktisch alléén de mening is van Geert Wilders en dat er een groot aantal antidemocratische standpunten in het marginale partijprogramma staan, áls de wetten de praktijk al mogen halen.
Met andere woorden: niet alleen de schrijf- en argumentatievaardigheid, ook het democratisch bewustzijn van leerlingen is onder alle niveaus van redelijkheid.
Gelukkig biedt de school daar oplossingen voor. Nederlands geeft lessen argumenteren, debatteren en overtuigen en dat is ideaal te combineren met de meningsvorming en het staatsrechtelijke geweten dat ze bij maatschappijleer moeten leren. Als je een havo- of vwo-leerling bent, mogen we een redelijke mening en onderbouwing van je verwachten. Waarom zijn Nederlands en maatschappijleer dan nog twee vakken?
Het vak Nederlands is uitermate geschikt voor een democratische opvoeding
Zeker als het komende curriculum ook vraagt om de implementatie van digitale geletterdheid, waarin onder andere de rol van fake news wordt uitgelegd en het doel ervan, stel ik voor dat we het vak maatschappijleer opheffen. Mits we de stof harder opnemen in de leerdoelen van Nederlands, natuurlijk. Uiteraard met inachtneming van thema’s als sexting, cybercrime en democratisch welbevinden, zoals dat hoort bij digitale geletterdheid. Een vak dat ik eerder doceerde om de schrijnende stand van zaken te ervaren. Nu is het vak Nederlands uitermate geschikt voor een democratische opvoeding, omdat een mening ook gevormd wordt door het lezen van Multatuli of Het stenen bruidsbed. En zo zijn er natuurlijk meer. Maar naast de nevenschikkende en onderschikkende argumentatiestructuren die belangrijk zijn voor meningen, staan de teksten van begrijpend lezen vaak met twee benen in de samenleving: een verbod op de fatbikes, kinderobesitas of de integratie van de belangen van jongeren in de besluitvorming - wat vind je daar eigenlijk van?
Zeker wanneer éminences grises Herman Tjeenk Willink, Ernst Hirsch Ballin en - ik noem maar een willekeurige docent - Mark Rutte roepen om meer maatschappelijk burgerschap en politiek bewustzijn, moet hier tijd en aandacht voor zijn in het onderwijs. Zeker sinds ‘de journalistiek’ het zo matig kan leveren, het geheugen als een vergiet lijkt te hebben of radicale politiek lijkt te normaliseren, is de ernst groot.
Als we zien dat (het vak) geschiedenis zoveel gemeen heeft met maatschappijleer en de toekomst, lijkt het mij niet minder dan logisch om die vakken hechter met elkaar te vervlechten. Zoals geschiedenis, is Nederlands cruciaal voor een visie op de toekomst, de rechtsstaat en ons burgerschap. Nu pleit ik er niet voor om van de drie vakken slechts één te maken; laat ons eerst Nederlands en maatschappijleer in elkaar over te doen lopen - op havo en vwo immers allebei verplicht.
Omdat structuur (en lezen) zo belangrijk zijn, kan ik zelfs betogen dat iedere dag met een uurtje lezen, rechtsstaat of formuleren moet beginnen. Maar dat zijn details. We zouden immers ook het vak maatschappijleer kunnen schrappen, wanneer we meer uren voor Nederlands reserveren.
Het moet nog verder uitgedacht worden, want een vervolgvraag blijft of literatuur in de bovenbouw dan een keuzevak moet worden - iets wat ik natuurlijk niet vind. Maar dat Nederlands moet veranderen, staat voor mij vast. Minder vakken zijn een oplossing voor hogere eisen aan het onderwijs, een steeds zwaarder ervaren werkdruk en steeds meer leerlingen die school als stressvol ervaren.
Gijs Eggenkamp is docent Nederlands
Ben je al lid? Login om verder te lezen.