Privaat onderwijs helpt uitvallers met autisme op weg

Oudervereniging Balans telde in 2024 70 duizend leerlingen die meer dan drie maanden thuis zitten. Schooluitval kan allerlei redenen hebben, maar leerlingen met een autistische stoornis zijn goed vertegenwoordigd: een op de zes autisten zit thuis, volgens de Nederlandse Vereniging voor Autisme. Dat heeft de markt ook ontdekt. Een beetje googlen levert veel particuliere opleidings- en zorgtrajecten voor deze doelgroep op: autisme is hot. Voor deze stoornis is geen bloed- of dna-test, de diagnose wordt gesteld op basis van gedragskenmerken op gebieden als sociale interactie, communicatie, flexibiliteit in denken, enzovoort. Autisme is heel breed dus. Bij ITvitae spreken ze mede daarom liever van neurodivergentie.Breien

Breien met de laptop opengeklapt

In het park dat voormalig klooster Onze Lieve Vrouwe ter Eem in Amersfoort omringt, staan drie studenten van ITvitae in de zon een sigaretje te roken. Vier anderen ogen wat verloren in een groot lokaal met enorme ramen. Twee werken er aan een online opdracht, de derde zit apart van de anderen te breien met de laptop opengeklapt, nummer vier heeft zijn telefoon in de hand. 

Data engineer/data scientist, Java softwaredeveloper, cybersecurity specialist of cloud engineer, dat zijn de vier smaken die ITvitae hier aanbiedt. Leertrajecten van circa 9 maanden, in groepen van maximaal 12, afgesloten met een ITvitae-diploma en bedrijfserkende certificaten, zoals Microsoft of CompTia, in het eigen Pearson Vue examencentrum. Na afloop volgt anderhalf jaar detachering via ITvitae, begeleid door een job coach. Sinds 2014 heeft ITvitae naar eigen zeggen ongeveer 700 neurodivergente studenten aan werk geholpen.

Renteloze lening voor het traject

Studenten betalen 10.000 euro voor het traject. Wie dat niet heeft, kan een renteloze lening afsluiten. ITvitae heeft ook een scholings-, re-integratie en voorzieningenovereenkomst met het UWV. Circa twee studenten per groep komen binnen via deze route. Bedrijven betalen ITvitae voor de detachering. ITvitae zou graag zien dat uitvoeringsorganisatie DUO haar opleidingen erkent, zodat studenten studiefinanciering krijgen en mogelijk eerder kunnen instromen. Pogingen daartoe zijn tot nu toe mislukt, omdat de opleiding te kort is voor een associate degree.

Ik kan mensen slecht ‘lezen’, snap grapjes of sarcasme niet

Twee derde van de studenten - de meeste tussen de 21 en 35 jaar oud - die vorig jaar hun opleiding deden bij ITvitae, had een jaar of langer thuis gezeten. Kitty van Rossum (32) bijvoorbeeld kreeg op haar zevende de diagnose autisme. Ze lijkt nu makkelijk met een vreemde te praten, maar het kost haar naar eigen zeggen veel energie. “Vroeger moest mijn moeder me een week voorbereiden als een weekend anders zou gaan lopen dan gebruikelijk omdat ik anders helemaal van slag was. Ik kan mensen slecht ‘lezen’, snap grapjes of sarcasme niet.” Ze is haar leven lang gepest. “Dat maakt dingen zoveel moeilijker.”

Na het sbo doorliep ze een kleine mbo-school, maar grootschaligheid en anonimiteit nekten haar bijna op het hbo: “Ik heb 7 studiebegeleiders gehad!” Met behulp van het UWV vond ze werk, maar belandde toch langdurig thuis. “Als autist voel je je vaak buitengesloten en uiteindelijk word je dan ook buitengesloten.”

Wat wij horen is dat scholen hen wel willen helpen, maar geen budget hebben

“Het zijn vaak de social skills waar mensen op uitvallen, op een opleiding of op werk”, zegt Niels Hermans, docent bij ITvitae. “Wat wij horen is dat scholen hen wel willen helpen, maar geen budget hebben. Ik prepareer ze hier voor de opleiding. Eerst doen ze een talentscan op hbo-niveau, om in te schatten of ze het aan kunnen. Vaak komen ze hier zonder diploma’s. Onze instroomeisen zijn motivatie en affiniteit met it; ze moeten zelfstandig kunnen reizen en een dag- en nachtritme hebben. Ik help ze vervolgens een zachte landing te maken in de opleiding.”

Studenten komen drie á vier keer per week

De onderwijsdruk is in het begin laag, de voorkennis divers: sommigen weten niks van computers, anderen hacken veel. Iedere drie maanden volgt er een evaluatie, het programma is zoveel mogelijk op maat. Studenten komen drie à vier keer per week naar Amersfoort, voor twee opleidings- en één zelfstudiedag van circa 10.00 tot 16.00 uur. ITvitae huurt externe opleiders in voor de technische lessen en heeft interne studiebegeleiders om te werken aan werknemersvaardigheden.

Het gaat nu prima

Manager Chantal Smeeing van ITvitae: “Je hebt technische skills nodig om een baan te krijgen, maar werknemersvaardigheden om die te houden.” Is de opleiding nog te veel gevraagd, dan kunnen studenten meedraaien in het examencentrum om werkritme te oefenen. Hermans: “Ik heb nu een jonge vrouw in opleiding die een paar maanden in het examencentrum meeliep en zo haar examenvrees kwijt raakte. Het gaat nu prima.”

Van Rossum moet nog drie maanden, dan is ze klaar met haar opleiding data-engineering. Terugkijkend zegt ze: “Ik heb soms moeite me te verplaatsen in een ander, maar ik heb hier geleerd: iedereen heeft een eigen kijk. Nu denk ik: ik had bij mijn werkgever misschien dingen anders kunnen aanpakken.”

Onze boodschap is niet: leer omgaan met autisme, want dat is te breed

“We zijn het liefst overbodig”, aldus Smeeing. “Onze boodschap is niet: leer omgaan met autisme, want dat is te breed. Wat het voor Kitty betekent, betekent het voor een ander niet. Dus ga in gesprek met mensen, wees nieuwsgierig, vraag: Wat heb jij nodig? Wat kan jij doen? Zoek de samenwerking. Uiteindelijk hebben we allemaal een gebruiksaanwijzing. Leer een persoon kennen, die diagnose doet er niet toe.”

De diagnose verdwijnt niet, maar mensen zijn best goed te herprogrammeren

“Deze doelgroep is heel leerbaar en kan veel”, benadrukt Hermans. “We zouden natuurlijk het liefste scholen en werkgevers herprogrammeren, maar dat gaat niet. We kunnen wel met studenten kijken: Hoe kunnen we jou helpen om te gaan met je omgeving? Als je wat aandacht en tijd geeft en meedenkt, kun je veel zaken oefenen. De diagnose verdwijnt niet, maar mensen zijn best goed te herprogrammeren. Ze krijgen hier de ruimte om te falen, terwijl in een ‘normale’ omgeving elk foutje het einde betekent: dan worden ze van school gestuurd, ontslagen of er volgen ingewikkelde gesprekken. Maar mensen kunnen vaak veel meer dan ze verteld is.”

Dat is wel hoe Van Rossum het heeft ervaren. Op school was er vaak geen tijd voor steun of begeleiding, maar hier zijn de lijntjes kort. “Ik kan zo bij Niels binnenstappen die me er weer bovenop praat. Even samen een rondje lopen over het terrein of zo’n confidence boost, dat zijn dingen die echt helpen.”

Dit is een vorm van segregatie die wij onwenselijk vinden

Toch is niet iedereen enthousiast. Stichting L’Oiseau Bleu bijvoorbeeld is juist gericht op integratie van neurodivergente mensen in het regulier onderwijs. Mede-oprichter Pepijn Stoop: “Dit is een vorm van segregatie die wij onwenselijk vinden. En de huidige it-markt vraagt juist om hoogopgeleide professionals. Laten we inzetten op langere mbo- en hbo-opleidingen die van neurodivergente studenten allround professionals maken die meer kans hebben op de arbeidsmarkt. Bovendien, wie kan dit traject betalen?”

Is prestatiedruk onontkoombaar?

En die werkgevers dan? Straks bij Capgemini is prestatiedruk toch onontkoombaar? Annelies Hermens van Capgemini: “Wij hebben al sinds 2018 een digitale academie voor mensen met autisme in Breda. Dat traject hebben we aangepast aan de competentiebehoefte in Eindhoven en samen met ITvitae bieden we een maatwerk opleiding in Eindhoven voor mensen met neurodivergentie.”

Wat betekent het om samen te werken met neurodivergente mensen?

Spannend noemt Hermens het wel. “Werkgevers en collega’s hebben soms vooroordelen. Studenten gaan straks de opleiding doen op ons kantoor in Eindhoven en daar moet ruimte voor komen, letterlijk en figuurlijk. ITvitea verzorgt daarom een webinar voor al ons personeel: wat betekent het om samen te werken met neurodivergente mensen.”

Agile of flexibel werken is standaard in de it. Is dat niet lastig voor mensen met een autistische stoornis? Chantal Smeeing: “In de agile scrum-werkmethode zit ook veel structuur met daily standups waar een team met elkaar overlegt: wat gaan we vandaag tackelen? Er zijn sprints van twee weken, waarin je een applicatie in blokjes afrondt en precies weet wat jouw taak is. Neurodivergente mensen functioneren prima als je maar communiceert en die structuur meegeeft.”