Schulden? Voor je het weet kom je in de knel

Negen euro per dag. Dat was het bedrag waar Hans van der Heul (67) een paar jaar geleden van moest rondkomen. Het betekende geen uitjes meer naar zijn drie zonen in Amsterdam, vanwege de reiskosten. Geen theater en musea meer bezoeken of een biertje in de kroeg. De auto moest de deur uit. “Ik moest de leuke dingen uit mezelf halen. Iedere vorm van ontspanning verdween”, zegt Van der Heul. “Het was overleven en is mij echt overkomen. Nooit had ik voorzien, dat je zo snel in het nauw kunt komen.”

‘Het was overleven en is mij echt overkomen’

Inmiddels is hij met pensioen, zijn laatste baan was bij een praktijkschool. Daar vertrok hij met een arbeidsconflict en uiteindelijk een vaststellingsovereenkomst. Het zorgde ervoor dat hij in de ww terechtkwam, waarmee hij 70 procent van zijn loon ontving. In totaal had hij daar 38 maanden recht op. Het ging mis toen hij overging naar de bovenwettelijke regeling. “De uitkeringsdata van deze twee regelingen verschillen. Het zorgde ervoor dat ik één maand geen inkomsten had, omdat de bovenwettelijke regeling later wordt uitgekeerd en met terugwerkende kracht.”

Het probleem was direct nijpend, doordat hij een jaar eerder was gescheiden en geen spaargeld had. “Mijn ex-vrouw had een bedrijf met schulden, mijn vaste lasten werden daarmee compleet anders.” De verplichtingen van de scheiding drukten zwaar op de financiële positie van Van der Heul. “De stress werd groter en het was kiezen om vrienden en familie iets te vragen -maar dat had ik al eerder gedaan- of het Sociaal Fonds van de AOb.”

Lichtpuntje

Het werd het laatste en het Sociaal Fonds van de AOb hielp de oud-docent door hem een lening te verstrekken van duizend euro. “Het was echt een lichtpuntje en zorgde ervoor dat ik een kleine buffer had om boodschappen te doen. De AOb gaf mij toen de veiligheid van een club waar ik al heel lang lid van was.”

Leden die één jaar onafgebroken lid zijn, kunnen een beroep doen op het fonds.

In totaal krijgt het Sociaal Fonds zo’n drie tot vijf aanvragen van leden per jaar voor financiële steun. “Gemiddeld vier daarvan nemen we in behandeling”, zegt Elles Tenten, voorzitter van het fonds. Ze benadrukt dat het altijd om een lening gaat. “Het is ledengeld, we nemen het zeer serieus en controleren altijd of mensen het terug kunnen betalen. Aan de lening zit geen limiet, maar we willen in principe dat mensen het binnen drie jaar terugbetalen. Al blijft het maatwerk per persoon.”

Leden die één jaar onafgebroken lid zijn, kunnen een beroep doen op het fonds. Zij moeten wel aan een aantal voorwaarden voldoen (zie kader). Tenten: “Ze moeten echt met de billen bloot, want we vragen ze een formulier met alle inkomsten en uitgaven in te vullen en komen ook op huisbezoek.”

Tenten heeft door de jaren heen verschillende situaties voorbij zien komen. “Soms zijn het mensen die problemen hebben met het bijhouden van de administratie of door een scheiding in de problemen raken. Ziekte en ineens van minder loon moeten rondkomen zien we ook. Of mensen die een lening zijn aangegaan die ze niet terug kunnen betalen, maar waar wel een hoge rente op zit. Ik zie dat het iedereen kan overkomen. Mensen met wisselende inkomens, of een lager inkomen. Maar ook tweeverdieners.”

Uit recent onderzoek van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat in Nederland op 1 oktober 2020 614.270 duizend huishoudens waren met geregistreerde problematische schulden. Iets meer dan 314 duizend huishoudens hadden een betalingsachterstand bij stichting BKR die alle kredieten in de gaten houdt. Rondkomen kan ook een opgave zijn, zo bleek uit een peiling die het Nibud begin dit jaar deelde. Bijna een derde van de ruim 1900 respondenten gaf aan daarmee moeite te hebben. Een aandeel dat vergelijkbaar is met het percentage van voor de coronacrisis. Het CBS nam ook de groepen onder de loep die een grotere kans hebben op problematische schulden in 2018. Mensen die in de ww terechtkomen hebben een instroomkans van 7,1 procent en een scheiding vergroot ook de kans om in de schulden te raken met 7,9 procent.

Schroom

Een docent Nederlands en maatschappijleer (73) kan erover meepraten. Zij deed ook een beroep op het Sociaal Fonds en kreeg een lening van tweeduizend euro. “Mijn moeder zei altijd al: Een ongeluk komt in drieën. Ineens ging alles mis. Ik was al gescheiden, de auto ging kapot, kreeg een groot ongeluk waarbij ik mijn heup brak en toen kwam er een enorme belastingaanslag.” Zesduizend euro moest de docent terugbetalen, omdat er verkeerd was ingehouden. “Ze gingen beslag leggen op mijn loon. Ik zat echt in de penarie, want na de scheiding zat ik in een huurwoning in de vrije sector, had twee studerende kinderen en mijn ex betaalde geen alimentatie. Hoe anders was het daarvoor toen ik in een vrijstaand huis woonde in het zuiden van het land. Ik schaamde mij en houd absoluut niet van lenen.” Ze moest een enorme drempel over nadat ze de advertentie las in het Onderwijsblad van het Sociaal Fonds. “Ik schaamde mij, maar heb toch een brief geschreven, want wilde ook weer rustiger slapen en wist dat ik hulp nodig had.”

‘Ik was gescheiden en brak mijn heup, de auto ging kapot en ik kreeg een enorme belastingaanslag’

Voorzitter Tenten van het Sociaal Fonds merkt dat het soms te lang duurt voordat aanvragers hun schroom hebben overwonnen om hulp in te roepen. “Vaak is het probleem hen dan al boven het hoofd gegroeid en staan ze met hun rug tegen de muur.”

Na een screening kreeg ook deze docent een lening van 2500 euro toegekend. Dit bedrag werd direct aan de Belastingdienst uitbetaald vanuit het Sociaal Fonds. “Ik mocht 150 euro per maand terugbetalen en dat was te doen. Ik heb er een kleine twee jaar over gedaan en ben erg blij met het fonds. Je kan echt zomaar voor iets onvoorziens staan. Het zorgde gelijk voor lucht en de schuld bleef op deze manier binnen de perken.”

‘Voordat AOb-leden hulp inroepen is het probleem hen vaak al boven het hoofd gegroeid’

De onderlinge solidariteit van het fonds is een groot goed, vindt Tenten. “Het is belangrijk dat we dit in stand houden en doen binnen de vakbond.” Bij de docent Nederlands is de financiële spanning er nu af en ze geniet van haar pensioen. “Het is niet zo dat ik gekke bokkensprongen kan maken financieel, maar schulden zijn er niet.” Oud-docent Van der Heul betaalde de lening van het Sociaal Fonds versneld af en kan financieel weer ademhalen. “Helemaal omdat ik in augustus dit jaar voor het laatst mijn verplichting rondom mijn scheiding moest overmaken. Ik kan wel zeggen dat ik een gelukkig mens ben.”

Wanneer helpt het Sociaal Fonds?

Het Sociaal Fonds is een onderdeel van de AOb. Leden met financiële problemen moeten één jaar onafgebroken lid zijn van de bond om in aanmerking te komen voor een lening. Alle aanvragen worden individueel bekeken en een regionale vertegenwoordiger komt op huisbezoek en vraagt naar alle inkomsten en uitgaven. Er wordt gecheckt en kennisgemaakt en het bestuur beslist of de lening wordt toegekend en onder welke voorwaarden. Dit verschilt per persoon. Het fonds betaalt uit aan de schuldeisers en komt pas in actie als alle andere hulpverleners nul op het rekest hebben gegeven. Mail naar: sociaalfonds@aob.nl