Zeker 40.000 leerlingen met long covid
Al drie jaar hebben Milou (9) en Isis (15) long covid, net als duizenden andere leerlingen. Sporten, afspreken met vriendinnen of een hele dag naar school gaat niet. Een interviewtje is eigenlijk al te veel. “Maar ik hoop dat leraren het hierdoor beter gaan begrijpen.”
Isis (15) heeft long covid en gaat elke dag één uur naar school: "Het ergst vind ik het onbegrip." Beeld: Fred van Diem
Elke vrijdag verschijnt Milou (9) online in groep 6. Ze logt thuis in op de laptop, en haar gezicht komt op het beeldscherm in haar klas. Milou kan de camera vanuit huis alle kanten op bewegen en in- en uitzoomen. Ook kan ze haar vinger opsteken, door een lichtje te laten branden, en met de juf en klasgenoten praten. Het is alsof ze er echt is. Als het lukt. En dat is door long covid lang niet vanzelfsprekend. “Moe”, is het antwoord op de vraag hoe het met haar gaat. “Maar eigenlijk is ze dat niet”, zegt haar moeder Cindy, “want moe zijn we allemaal weleens. Milou is constant uitgeput.”
In groep 4 werd ze ziek en twee jaar lang kon ze amper naar school. Nu gaat ze als het lukt weer elke dag twee uurtjes en is ze er vrijdag online bij. Wat hierin het allerbelangrijkste is? Cindy: “Echt luisteren naar een kind, de klachten serieus nemen en de bereidheid te helpen waar mogelijk. Dat de juf me belt als het niet meer gaat of dat ze in een rustige ruimte mag gaan tekenen als ze klaar is.” “Ze zei zelfs dat ik een keer een tekenles voor de klas mag geven omdat ze vind dat ik zo mooi kan tekenen”, vertelt Milou trots.
Op de Meester Spigtschool kan Milou altijd online les volgen als naar school gaan niet lukt. Ze logt thuis in op de laptop en haar gezicht komt op het beeldscherm in de klas. Beeld: Fred van Diem
Naar schatting zijn er zeker 40 duizend leerlingen (van 4 tot 24 jaar) met long covid (ook wel post-covid): gemiddeld twee per school in het primair en voortgezet onderwijs. De meesten zijn meer dan een jaar ziek, sommigen inmiddels al vijf jaar. Het ziektebeeld is niet eenduidig, maar ernstige vermoeidheid, concentratieproblemen, spier- en gewrichtspijn en maag-darmproblemen zijn klachten die het vaakst voorkomen. Rust is de belangrijkste remedie: het tempo van alle fysieke en mentale activiteiten aanpassen (ook wel pacing genoemd) en vooral niets forceren.
Als je pusht, werkt het alleen maar averechts
“Want als je pusht, werkt het alleen maar averechts”, benadrukt Michelle Korporaal, die zelf als ouder een facebookgroep oprichtte om kennis en ervaringen te delen, waaruit de patiëntenorganisatie Kinderen met long covid KLC is ontstaan. Want er was en is nog veel onduidelijk. “In het begin dachten ze nog dat kinderen niet ziek zouden worden van corona. Vervolgens blijkt het opbouwen door steeds iets over de grens te gaan, kinderen alleen maar zieker te maken. Wat wel werkt, is per kind een zoektocht en dat maakt het zo lastig.”
(het artikel gaat verder onder het kader met tips)
6 tips voor scholen
1. Er bestaat geen kant-en-klaaroplossing. Ga het gesprek aan, luister, geef erkenning en bespreek wat het kind nodig heeft om onderwijs te kunnen volgen. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld de checklist uit de brochure Jouw leerling met long covid
2. Denk in mogelijkheden: wat kan een kind wel en hoe kun je hierbij aansluiten? Vraag vooral ook naar wat een kind leuk vindt om te doen of niet zou willen missen.
3. Overleg multidisciplinair, met alle betrokkenen en (externe) professionals aan tafel. Er is samen vaak veel meer mogelijk dan je denkt en het is voor ouders fijn als iemand anders de regie neemt.
4. Wees flexibel en geduldig: wat vandaag kan, kan morgen misschien niet en andersom. Denk ook praktisch: misschien lukt het wel op een rustige plek in de klas of door een vak te skippen.
5. Verklein de kans op herbesmetting. Normaliseer mondkapjes voor kwetsbare leerlingen die dit willen en ventileer constant. Schone lucht is voor alle leerlingen én leraren belangrijk.
6. Informeer andere leerlingen en hun ouders over long covid, zodat er begrip en draagvlak ontstaat. En bekijk welke rol zij kunnen spelen in (sociale) ondersteuning. Aandacht doet wonderen.
Bron: Brochure ‘Jouw leerling met long covid’ van zorgeloosnaarschool.nl
Zie voor meer informatie ook: kinderenlongcovid.nl
Wat werkt, is per kind een zoektocht
Regelmatig worden klachten bovendien onder een andere noemer geschoven of afgedaan als psychosomatisch met een verwijzing naar een psycholoog. “Maar na anderhalf jaar zit een kind nog steeds thuis met bijvoorbeeld een burn-out, terwijl dat het dus niet is”, vertelt Korporaal. Bij de facebookgroep zijn 1200 ouders aangesloten, waarvan sommigen een Veilig Thuis-melding kregen vanwege het hoge schoolverzuim of omdat ze zich niet konden vinden in de aanpak. “Het is echt heel schrijnend. En we denken dat dit maar het topje van de ijsberg is, omdat vooral hoogopgeleide ouders ons weten te vinden. Ziekte discrimineert niet, en ook nu nog worden er kinderen door getroffen.”
Ook voor Cindy en Milou was het een zoektocht inclusief een andere diagnose en behandeling. “Ook na een ziekenhuisopname en zes weken bedrust - wat niet gaat met een kind van zes - bleef ze maar ziek, moe en pijn hebben. Wat we ook probeerden en hoe meer uren we opbouwden, het ging steeds verder bergafwaarts. Toen ik na twee jaar op de facebookgroep van KLC terechtkwam, kon ik alleen maar huilen bij wat ik las: in één keer vielen alle puzzelstukjes op zijn plek.”
Sommige ouders kregen een Veilig Thuis-melding vanwege het hoge schoolverzuim
Ziezon, het expertisenetwerk voor onderwijs aan zieke kinderen, wees Cindy op het bestaan van Klassecontact, zoals het audio/video-systeem heet waar Milou gebruik van maakt. “Een mooie oplossing”, vindt ook Bianca Lely, intern begeleider van de Meester Spigtschool in Hoogkarspel. “Milou kon niet naar school vanwege haar lage energielevel en ook omdat ze elk virusje oppakte, waardoor ze steeds terugviel. Met Klassecontact kon ze lessen blijven volgen en het sociale contact met de klas behouden. Dat laatste vinden we heel belangrijk, want een kind dat het fijn heeft, staat open om te leren.”
(het artikel gaat verder onder de foto)
Intern begeleider Bianca Lely zegt dat het audio/video-systeem waar Milou gebruik van maakt een ‘prachtig systeem’ is. “Maar het blijft het behelpen. Want je kunt niet even in het schriftje meekijken of even een hand op haar schouder leggen, die nabijheid kan niet via een schermpje.” Beeld: Fred van Diem
Natuurlijk zijn er grenzen aan wat een school kan. Goede communicatie is hierin essentieel. Tijdens het multidisciplinair overleg worden de lijnen kort gehouden met alle betrokkenen - van kinderarts en ergotherapeut tot gemeente, school en ouders. Lely: “We bespreken of we niet te veel van een kind en ouders vragen en denken in kansen en mogelijkheden. Ik denk dat er best veel kan als je je als school flexibel opstelt.”
Zo volgt Milou twee keer per week les in een klein klasje voor maatwerk en voor hoogbegaafden en komt er twee keer in de week een leerkracht vanuit het samenwerkingsverband bij haar thuis voor spelling en begrijpend lezen. Milou: “Dat is heel leuk want we doen altijd spelletjes en ze is heel grappig.” “Ze is echt een aanvulling”, vertelt Cindy. “Donderdag had Milou een slechte dag, maar na het bezoek van de leerkracht had ze toch een grote glimlach op haar gezicht. Dat is goud waard.”
Elk stapje vieren
“Het doel blijft altijd om te zorgen dat een kind naar school kan”, vertelt intern begeleider Lely. “Ondanks dat Klassecontact een prachtig systeem is, blijft het behelpen. Want je kunt niet even in het schriftje meekijken of even een hand op haar schouder leggen, die nabijheid kan niet via een schermpje. Ik hoop dat ze snel weer volledig naar school kan, maar tot die tijd vieren we elk stapje dat gewonnen is.”
“Alles valt of staat met een goede juf en ib’er, dus wij hebben enorm veel mazzel”, vult Cindy aan. “Zij zijn betrokken en denken echt mee. Milou wordt goed gefaciliteerd, bijvoorbeeld door een extra set boeken voor thuis zodat ze er niet mee hoeft te sjouwen. En ze kan altijd online les volgen, als naar school gaan niet gaat. Ze willen zelfs een gymles gaan geven binnen de ruimte die Milou heeft. Daar komen ze zelf mee, dat is zo fijn!” Milou: “Ja, want ik wil zo graag weer gymmen!”
Isis: 'Ik ben meer dan mijn ziekte'
Isis: "Het ergste vind ik het onbegrip. Veel leerlingen denken dat dit zo weer voorbij is of dat ik me aanstel." Beeld: Fred van Diem
In februari 2022 kreeg Isis (nu 15) corona, net als bijna heel groep 8. Maar waar anderen beter werden, kon zij opeens niets meer. Misselijk, geen concentratie, duizelig, extreem vermoeid, en toch niet kunnen slapen: long covid.
“Ik hoop dat leraren beter gaan begrijpen wat het betekent om long covid te hebben. Veel mensen vragen alleen naar mijn ziekte en vinden me zielig, dat is niet leuk. Ik ben meer dan mijn ziekte.
Vorig jaar ging het zo goed. Ik ging bijna volledig naar school en sportte weer volop, maar vlak voor de zomer ging het opeens weer slechter en opbouwen lukte maar niet. Pas na maanden bleek dat ik ook de ziekte van Lyme heb, die geeft dezelfde klachten als long covid. Na antibiotica gaat het nu weer beter. Maar als ik te veel doe, dan kan ik weer een paar dagen niets. Vaak ben ik zo duizelig dat ik niet kan lopen. Ik ga elke dag één uur naar school.
Op de basisschool had ik een heel fijne juf, die me echt begreep en zelf met oplossingen kwam. Ik had een aangepast rooster en de eindtoets mocht ik overslaan, ze wist al dat ik havo/vwo-niveau had. En de hele klas is bij me langs geweest, superlief. Ik voelde me toen echt gesteund.
Op de middelbare school helpt de mentor me wel, maar ik vind het lastig dat er zo veel verschillende en vaak nieuwe leraren zijn. Ook de zorgcoördinator is net vertrokken, dat voelt alsof ik steeds opnieuw moet beginnen. Het ergste vind ik het onbegrip. Veel leerlingen denken dat dit zo weer voorbij is of dat ik me aanstel. Ik heb ook geen zin meer om het uit te leggen.
Ik doe havo-3 en haal goede cijfers zonder veel te hoeven leren. Dat is fijn, maar tijdens de laatste toets was ik zo duizelig, dat ik bijna flauwviel. Ik wilde graag over omdat ik dan bij vriendinnen in de bovenbouw kom, maar ik weet nu dat dat niet haalbaar is. Dat is kut, de zoveelste tegenslag.
Ik focus me vanaf nu helemaal op mijn gezondheid. Thuis helpen mijn katjes heel erg, daar knuffel ik veel mee. Ik hou van gamen, knutselen en ik lees heel veel. Mijn concentratie is nog niet zo goed, dus ik lees Manga-boeken, daar heb ik er meer dan 500 van. En we gaan binnenkort verhuizen, daar kijk ik erg naar uit.”
Dit artikel stond in het Onderwijsblad. Wil jij het blad ontvangen? Word lid!
