Prinsjesdag 2025: demissionair kabinet laat onderwijs achter met 1,3 miljard aan bezuinigingen
In zijn afscheidsbegroting laat het dubbel demissionaire rompkabinet-Schoof het onderwijs achter met ruim 1,3 miljard euro aan structurele bezuinigingen. AOb-voorzitter Coba van der Veer: “We maken ons grote zorgen. Onderwijs helpt ons de antwoorden op ingewikkelde vraagstukken van deze tijd te vinden. Dit demissionaire kabinet breekt het onderwijs nog steeds af.”
Minister van Financiën Eelco Heinen houdt het koffertje met daarin de Miljoennota 2026 vast. Beeld: Martijn Beekman/Rijksoverheid
Alle bezuinigingen werden afgelopen jaar al ingediend. Voor komend jaar staat er al bijna 800 miljoen euro aan onderwijsbesparingen ingeboekt. De onderwijsuitgaven als aandeel van het Bruto Binnenlands Product dalen dan naar 4,9 procent, blijkt uit de Macro Economische Verkenning van het Centraal Planbureau. In voorgaande ramingen van het CPB zou dat aandeel pas vanaf 2028 onder de 5 procent zakken.
Het is de derde keer in de laatste vijf jaar dat een demissionair kabinet een ‘beleidsarme’ onderwijsbegroting presenteert; eerder gebeurde dat ook al in 2021 en 2023. De uitgedunde coalitie van VVD en BBB vertegenwoordigt nog slechts 32 van de 150 zetels in de Tweede Kamer en 22 van de huidige 73 in de senaat. In zijn Troonrede verwees koning Willem-Alexander naar deze “zeldzaam smalle basis”.
Het is teleurstellend én veelzeggend tegelijk dat onderwijs maar één keer werd genoemd in de Troonrede
“Het is teleurstellend én veelzeggend tegelijk dat onderwijs maar één keer werd genoemd in de Troonrede”, aldus Van der Veer. Een gemiste kans, vindt ze. “Er is alle reden om meer aandacht te besteden aan onderwijs. We hebben nog altijd te maken met een gigantisch lerarentekort. Daar moet het komende kabinet echt mee aan de slag.”
Acties
In zijn korte bestaan overviel de toenmalige coalitie van PVV, VVD, NSC en BBB het onderwijs twee keer met ingrijpende bezuinigingen. Op Prinsjesdag 2024 presenteerde het kabinet zo’n 1,8 miljard euro aan structurele besparingen op het onderwijs. Een lange reeks demonstraties, stakingen en actiebijeenkomsten, georganiseerd door de AOb en andere organisaties, bracht docenten, medewerkers en studenten massaal op de been. Na een politieke deal met oppositiepartijen CDA, CU, SGP en Ja21 verzachtte het kabinet de pijn met zo’n 750 miljoen, maar ruim 1,1 miljard aan besparingen bleef staan.
Afgelopen april kwam daar nog eens 400 miljoen aan nieuwe ‘ombuigingen’ bij in de Voorjaarsnota. Een van de maatregelen was het wegbezuinigen van de Onderwijskansenregeling, een geldpot van 177 miljoen per jaar bedoeld om kwetsbare leerlingen in het voortgezet onderwijs extra ondersteuning te bieden. Na aanhoudende protesten door de AOb en andere onderwijsorganisaties sprak een royale meerderheid in de Tweede Kamer zich afgelopen juli uit voor behoud van de regeling. Dat deze nu toch behouden blijft, lekte eerder al uit.
Onder de streep
Onder de streep blijft het onderwijs achter met een gat van ruim 1,3 miljard euro in vergelijking met voor het aantreden van het kabinet. “Twee miljard aan bezuinigingen stond er vorig jaar tot onze grote schrik en verontwaardiging in de Miljoenennota”, aldus Van der Veer. "Door keiharde acties het afgelopen jaar, hebben we die ramp kunnen terugbrengen tot een iets minder grote catastrofe: de langstudeerboete en de bezuiniging op de Onderwijskansenregeling zijn eraf. Op dat resultaat ben ik trots. Maar er is – met een bezuiniging van 1,3 miljard die het onderwijs nog steeds boven het hoofd hangt – geen enkele reden om tevreden achterover te leunen. Dit demissionaire kabinet breekt het onderwijs nog steeds af."
Er is geen enkele reden om achterover te leunen. Dit demissionaire kabinet breekt het onderwijs nog steeds af
Van de plannen en ambities om de problemen in het onderwijs aan te pakken - zoals het lerarentekort en de tanende basisvaardigheden bij leerlingen - is het afgelopen jaar weinig terecht gekomen. Veelzeggend is dat een veelomvattend herstelplan voor de zomer in de ijskast belandde nadat onderwijsorganisaties het vertrouwen hadden opgezegd - vanwege de bezuinigingen.
Van der Veer: “We maken ons grote zorgen. We horen dat er bij veel opleidingen wordt gereorganiseerd: contracten niet worden verlengd, mensen worden ontslagen, de werkdruk neemt toe en de onderwijskwaliteit daalt. Daarom zeg ik: Op onderwijs moet je niet bezuinigen, want daarmee zet je Nederland in zijn achteruit. Stem straks op een partij die zich inzet voor goed onderwijs.”
Terugval van inkomen voor kwetsbare medewerkers
Naast directe besparingen wordt onderwijspersoneel ook op een andere manier geraakt. Het kabinet kiest namelijk voor een bezuiniging van 200 miljoen euro op de Werkloosheidswet (WW) en bezuinigt vanaf 2028 op deze sociale zekerheid. Het betekent een verkorting van de WW-duur: van 24 naar 18 maanden. Voor langdurig zieke onderwijsmedewerkers betekent het dat zij een half jaar eerder in een lagere uitkering terechtkomen die een enorme terugval van het inkomen betekent. Dat treft vooral kwetsbare onderwijsmedewerkers met een langdurige ziekte, zoals long covid of een burn-out.
Deze bezuiniging is niet nieuw, in het hoofdlijnenakkoord van het demissionaire kabinet-Schoof werd de ingreep al aangekondigd. In de Voorjaarsnota maakte het kabinet concreet hoe het wil ingrijpen door een verkorting van de WW. Vandaag bevestigt de Miljoenennota 2026 dat de bezuiniging doorgaat, ondanks dat een meerderheid van de Tweede Kamer de minister van Financiën oproept om de WW niet te verkorten. Wel gaat de bezuiniging een jaar later pas in, niet vanaf 1 januari 2027, maar vanaf 2028. ‘De ingangsdatum van 2027 is niet uitvoerbaar voor het UWV’, zo staat in de Miljoenennota.
