Inspectie uit kritiek op leerdoelen pabo
Slechts een handjevol pabo’s voldoet op papier aan alle wettelijke eisen die bepalen wat een afgestudeerde leraar moet kennen en kunnen. Van de 47 onderzochte voltijd opleidingen om leraar te worden zijn er slechts 4 die álle eisen hebben verwerkt, zo blijkt uit een inventarisatie van de Onderwijsinspectie.
Beeld: Canva
‘Dit is ook voor leraren zelf lastig’, schrijft inspecteur-generaal Alida Oppers in het voorwoord van de inventarisatie. ‘Het is vervelend om zonder goede toerusting voor de klas te moeten staan.’
Inventarisatie van documenten
De inspectie deed voor het eerst onderzoek naar de curricula van 47 pabo-opleidingen, inclusief de academische pabo’s. In opdracht van de inspectie namen onderzoekers van de Radboud Universiteit documenten van de hbo en wo-opleidingen onder de loep en brachten in kaart hoe de curricula eruitzien. Ze keken bijvoorbeeld naar de inhoud van de opleiding, welke onderwijsvormen ze hanteren en welke toetsen de opleidingen studenten laten afleggen.
Een belangrijk punt bij deze analyse van documenten waren de leerdoelen die elke opleiding opstelt. De inspectie legde voor het eerst de opgestelde leerdoelen van de opleidingen naast de wettelijke bekwaamheidseisen. In deze wettelijke eisen staat wat leraren moeten kennen en kunnen om goed les te geven in het primair onderwijs. De huidige bekwaamheidseisen beslaan drie categorieën en benoemen welke vakinhoudelijke, vakdidactische en pedagogische kennis en vaardigheden er van beginnende leraren verwacht worden aan het einde van de opleiding om het beroep goed uit te oefenen.
Grote verschillen
De inspectie concludeert dat vier van de 47 onderzochte voltijdopleidingen álle wettelijke bekwaamheidseisen hebben opgenomen in hun documenten. ‘Zorgelijk’ is het volgens de inspectie dat in bijna bij alle routes naar het diploma minstens één categorie van de drie bekwaamheidseisen ontbreekt. Er zitten grote verschillen in hoe pabo’s hun curriculum invullen: ‘Een eenduidige lijn mist’. Doordat pabo’s verschillende onderwijsvormen aanbieden en niet op dezelfde manier toetsen, zitten er ook verschillen in hoe studenten afstuderen, terwijl ze juist met dezelfde kennis en vaardigheden voor de klas moeten staan schrijft de inspectie.
De ene leraar zal bijvoorbeeld aanzienlijk meer eigen vaardigheden bezitten dan de andere
De inventarisatie laat zien dat de opleidingen de meeste tijd besteden aan Nederlandse taal en rekenen-wiskunde. Ook is er veel ruimte voor expressievakken, zoals muziek, drama en beeldende vorming. Maar de onderzoekers zagen ook dat gemiddeld 31 procent van de vakinhoudelijke, 11 procent van de vakdidactische en 29 procent van de pedagogische bekwaamheidseisen ‘ongedekt’ zijn. De verschillen per opleiding zijn groot. ‘De ene leraar zal bijvoorbeeld aanzienlijk meer eigen vaardigheden bezitten dan de andere’, aldus de onderzoekers.
'Reparatie stelsel'
De onderzoekers wijzen erop dat er alleen naar documenten is gekeken. De inspectie hield geen interviews, observaties of werkbezoeken en was afhankelijk van de aangeleverde informatie van de pabo’s en de beschrijvingen van de leerdoelen die, volgens de onderzoekers, onduidelijk, incompleet of dubbelzinnig geformuleerd konden zijn.
Inspecteur-generaal Oppers roept op tot een ‘reparatie van het stelsel’. ‘De verschillen in wat leraren tijdens hun opleiding meekrijgen, hebben directe gevolgen voor scholen en voor de kwaliteit van het onderwijs.’ De inspectie sluit daarmee aan bij een eerdere oproep van de Onderwijsraad die de regering adviseert.
De verschillen in wat leraren tijdens hun opleiding meekrijgen, hebben directe gevolgen voor scholen en voor de kwaliteit van het onderwijs
Bekwaamheidseisen zijn de ruggengraat
Dat er nu meer zicht is op de curricula van de pabo’s vindt AOb-voorzitter Coba van der Veer een goede eerste stap. “Die bekwaamheidseisen zouden de ruggengraat van iedere opleiding moeten zijn.” De verschillen vindt Van der Veer erg groot. “Ook al kijkt de inspectie alleen naar documenten, dan nog zijn de verschillen tussen opleidingen in bijvoorbeeld het aanbieden van de Nederlandse taal groot. Dat is toch een basisvaardigheid waarvan je hoopt dat dit op elke pabo prioriteit heeft.” Van der Veer ziet dat er op pabo’s hard gewerkt wordt aan het maken van goed onderwijs, maar dat er te veel energie gaat naar onderwijsvernieuwingen zoals flexibilisering van opleidingen.
Controle
Van der Veer wijst op de nieuwe bekwaamheidseisen die eind van de maand aan het ministerie worden overhandigd. “De urgentie hiervoor is alleen maar toegenomen. Die nieuwe eisen zijn uitgebreider, maar ook concreter en beter geformuleerd.” De AOb wil ook aandacht voor de implementatie van de bekwaamheidseisen. “Deze inventarisatie van de inspectie laat zien dat we goed moeten vastleggen dat de accreditatiecommissie van de NVAO dit in samenwerking met de inspectie controleert.”
Bedenkingen
De pabo’s hebben bedenkingen bij het onderzoek. Karin van Weegen, voorzitter Landelijk Overleg Lerarenopleiding Basisonderwijs (Lobo), is kritisch over de inventarisatie en de manier waarop de inspectie dit heeft aangepakt. “Het onderzoek doet, ook volgens de onderzoekers, geen uitspraken over de effectiviteit en de kwaliteit van de opleidingen, maar analyseert slechts een beperkt deel van het geschreven curriculum. Dat is heel anders dan de Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO) die bepaalt of de lerarenopleidingen aan de kwaliteit voldoen. Deze organisatie kijkt veel dieper, blikt met starters terug op de opleiding, komt langs op onze opleidingen en spreekt met scholen. Als je alleen de documenten bekijkt, die overigens ook nog eens heel verschillend zijn aangeleverd, kun je geen uitspraken doen zoals over de reparatie van het stelsel.”
Je verwacht van de inspectie dat ze objectief zijn en gefundeerde uitspraken doen
Van Weegen vindt dat er een grote discrepantie zit tussen het voorwoord in het rapport van de inspecteur-generaal en het onderzoek zelf. “Je verwacht van de inspectie dat ze objectief zijn en gefundeerde uitspraken doen.”
De timing van het onderzoek snapt de Lobo-voorzitter ook niet helemaal. “Dit onderzoek is gebaseerd op de huidige bekwaamheidseisen, terwijl die eisen op dit moment onder regie van de beroepsgroep worden herzien.”
Lees het 'Rapport Inventarisatie curricula voltijdroutes naar het leraarschap primair onderwijs'Lees het rapport van de inspectie
