Vragen en antwoorden over het coronavirus voor onderwijspersoneel

Coronamaatregelen op scholen

• Welke Corona-maatregelen gelden er nu op school?

  Op dit moment de basismaatregelen: handen wassen, hoesten en niezen in de elleboog, blijf thuis bij klachten en doe een (zelf)test, zorg voor voldoende frisse lucht en haal tijdig een vaccin, booster- of herhaalprik. Het is het belangrijk dat de ventilatie op alle onderwijsinstellingen op orde is. Zowel in de les- als in de overige werkruimten. Goed ventileren helpt bij het tegengaan van de verspreiding van het virus.

• Scholen moesten voor 1 oktober 2022 een corona-draaiboek maken. Waarom is dat verplicht?

  Om de samenleving, bij een opleving van COVID-19, zo lang mogelijk draaiend te houden ontwikkelde het kabinet een langetermijnstrategie. Het ministerie van Onderwijs heeft vervolgens met de verschillende onderwijssectoren uitgezocht wat, qua preventie, het beste werkt en wat uitvoerbaar is voor de scholen. Ook hebben de betrokken partijen in kaart gebracht hoe schade van mogelijke maatregelen zoveel mogelijk beperkt kan worden.

• Wat moet in het corona-draaiboek staan?

  Een corona-draaiboek (in het mbo heet het ‘de vertaalslag’) is een uitwerking van de Covid-19 sectorplannen uit juli 2022. Deze zijn opgesplitst in plannen voor het funderend onderwijs en voor het mbo en hoger onderwijs. In deze landelijke plannen staan zowel verplichte als dringend geadviseerde maatregelen die voor elke school – voor de eigen context en locatie(s) – in een draaiboek moeten worden uitgewerkt en waar nodig aangevuld. Dit draaiboek moest uiterlijk 1 oktober 2022 worden voorgelegd aan de medezeggenschap.

  Let op: het sectorplan Covid-19 en het draaiboek van de school komen in de plaats van de vroegere servicedocumenten en protocollen per sector.

• Aan welke veiligheidseisen moet de school nog meer voldoen met betrekking tot corona?

  De Arbowet verplicht tot zoveel mogelijk aanpakken van het risico ‘bij de bron’. Dit heeft de voorkeur boven technische en organisatorische maatregelen. Zo komen persoonlijke beschermingsmiddelen pas in de laatste plaats aan de orde. Een voorbeeld van een aanpak bij de bron – bij een virus is elk potentieel besmet persoon een ‘bron’ – is de 1,5 meter afstandsregel. De school kan alleen een alternatieve maatregel kiezen als het handhaven van die 1,5 meter afstandsregel niet mogelijk is. En een vervangende maatregel moet dan wel een gelijkwaardige bescherming bieden.

• Ik ben zwanger, moet de school daar rekening mee houden?

  Het advies van het RIVM om na 28 weken zwangerschap (het derde trimester) taken te doen waarbij afstand houden kan, is komen te vervallen. Wel geldt volgens de Arbowet het algemene ‘voorzorgsprincipe’ bij het opdragen van werkzaamheden aan zwangeren. De Arbowet vraagt van werkgevers dat zij extra aandacht besteden aan zwangeren met het oog op beroepsgebonden gezondheidsrisico’s voor de werknemer en het ongeboren kind.

  Meer informatie op de site van het RIVM.

Zelftesten

• Wat is er afgesproken over zelftesten in het onderwijs?

  Zelftesten zijn de afgelopen coronajaren een effectief instrument gebleken om besmettingen vroegtijdig te signaleren en om verspreiding via het onderwijs in te perken. Het kabinet heeft daarom besloten de mogelijkheid tot het kosteloos aanvragen van zelftesten aan het onderwijs tot eind 2022 te continueren, passend bij het dan geldende testadvies (testen bij klachten, preventief testen, of andere vormen van testadvies).

• Kan ik verplicht worden om een sneltest te doen?

  Nee. Je bent vrij om zelf te beslissen of je een sneltest wilt afnemen. Het weigeren mag niet leiden tot uitsluiting van werkzaamheden, ook mag het geen negatieve rechtspositionele gevolgen hebben.

• Hoe is mijn privacy gewaarborgd?

  Je bent niet verplicht de uitslag te delen. Medewerkers worden wel verzocht om een positieve uitslag bij de school/instelling te melden, zodat daar waar nodig maatregelen kunnen worden getroffen om een uitbraak te voorkomen. Scholen moeten met deze informatie vertrouwelijk omgaan. Ook mogen scholen / instellingen besmettingen niet op persoonsniveau registreren.

Vaccineren

• Krijgt onderwijspersoneel voorrang bij de boosterprik?

  Nee, vooralsnog niet. De AOb is daar wel sterk voorstander van. AOb-voorzitter Tamar van Gelder benadrukt dit steeds bij het ministerie en de onderwijsvakbond deed samen met andere onderwijsorganisaties hiervoor een gezamenlijke oproep.

• Kan mijn werkgever mij verplichten om me te laten vaccineren tegen corona?

  Nee, de werkgever kan dat in principe niet verplichten. Dat zou in strijd zijn met het recht op lichamelijke integriteit. Een werkgever kan wel het verzoek bij je neerleggen. Je beslist uiteindelijk zelf en je mag het verzoek dus ook weigeren. In uitzonderlijke gevallen zou het van je gevraagd kunnen worden. Bijvoorbeeld wanneer je werkt met zeer kwetsbare leerlingen en/of collega’s en het vanwege medische redenen niet mogelijk is om de voorzorgsmaatregelen – anderhalve meter afstand, mondneusmaskers, et cetera – na te leven. Dan nog moet er eerst gekeken worden of je dezelfde werkzaamheden niet op andere (digitale) wijze kunt uitvoeren, of dat je (tijdelijk) andere vervangende werkzaamheden krijgt.

MR en OR

• Hoe beslist de (p)mr of or mee over corona-maatregelen?

  Het corona-draaiboek moest uiterlijk 1 oktober 2022 worden voorgelegd aan de medezeggenschap, ter instemming. Omdat maatregelen uit het draaiboek deels betrekking hebben op de veiligheid/gezondheid van het onderwijspersoneel heeft de pmr in het funderend onderwijs bij die onderdelen een instemmingsrecht Ook de ondernemingsraad (or)in het mbo en het personeelsdeel van een medezeggenschapsraad/universiteitsraad in het hbo en wo, hebben dit instemmingsrecht.

• Hoe zit het met het effect van de maatregelen op leerlingen en studenten?

  Omdat het draaiboek ook betrekking heeft op leerlingen, vereist het document in het funderend onderwijs daarom – voor die onderdelen – instemming van de hele medezeggenschapsraad.
  Ook in het mbo en hoger onderwijs maken corona-maatregelen die ook studenten raken andere instemmingsrechten relevant. Zoals die in het mbo rond studenten-veiligheid, -gezondheid en -welzijn. Instemming door het personeelsdeel van de raad, de voltallige raad of studentenraad staan los van elkaar. Alle rechten voor instemming en advies moeten gevolgd zijn voordat de maatregelen uit het draaiboek vaststaan.

  Kijk voor meer gedetailleerde informatie op AOb-medezeggenschap

• Kan het schoolbestuur ook één draaiboek maken voor alle scholen?

  Het draaiboek (of in mbo/ho: ‘de vertaalslag’) moet maatwerk zijn, per school en/of locatie(s). De bedoeling is dat elke school/instelling een vertaalslag van de maatregelen in het de sectorplannen COVID-19 binnen de eigen context nader uitwerkt.

• Waar moet de mr of or op letten bij het draaiboek?

  De Arbowet zegt dat de werkgever steeds alle adequate maatregelen moet treffen om risico’s voor de gezondheid van personeel te voorkomen. Daarbij rekening houdend met de laatste stand van de wetenschap.

  In de Arbowet staat ook hoe de werkgever hiervoor moet zorgen. Door steeds alle risico’s in kaart te brengen, en op basis daarvan maatregelen te treffen (vast te leggen in het ‘plan van aanpak’). Dit heet de ‘risico-inventarisatie & -evaluatie’ (afgekort: RI&E). Over de uitvoering van deze beleidsverplichting, en het plan van aanpak, heeft de pmr/or instemmingsrecht.

  Volgens de Arbowet is elke Nederlandse instelling verplicht om een actuele RI&E te hebben. Vanwege Covid-19 zijn er checklists gemaakt voor het uitvoeren van risico-inventarisaties (de ri&e’s).

  Checklist primair en het speciaal onderwijs
  Checklist voortgezet onderwijs
  Checklist mbo

• Heeft de mr/or een rol bij aanpassingen van het onderwijsprogramma en afstandsonderwijs?

  Sommige maatregelen kunnen grote impact hebben op de manier waarop het onderwijs wordt georganiseerd. Die inrichting van het onderwijs staat beschreven in het schoolplan. Als de school afwijkt van de organisatie van het onderwijs door een corona-maatregel (die de school zelf treft) geldt daarvoor het instemmingsrecht van de mr.

• Gelden er andere regels voor de mr/or ‘in coronatijd’?

  De Wet medezeggenschap op scholen (Wms) en de Wet op de ondernemingsraden (Wor) kennen geen noodscenario waarmee de rechten van een medezeggenschapsorgaan aan de kant worden gezet. Wanneer de schoolbestuurder een besluit wil nemen dan moet dit worden voorgelegd aan het medezeggenschapsorgaan. Als het gaat een noodsituatie betreft, waarbij snel moet worden besloten, mag van de mr mag alle medewerking en voortvarendheid worden verwacht.

Long covid

• Ik kan niet werken vanwege long-covid. Wat nu?

  De normale regels van ziekte en re-integratie gelden. De bedrijfsarts heeft de regie om vast te stellen of je door ziekte (long-covid) niet kunt werken. Ben je het oneens met het oordeel van de bedrijfsarts? Dan is het verstandig een deskundigenoordeel bij het UWV aan te vragen (een second opinion door een verzekeringsarts). Ben je lid? Dan kunnen wij je daarbij assisteren, neem contact met ons op via 030 298 95 99.

• Wat is het standpunt van de AOb met betrekking tot long-covid?

  De AOb vindt dat zowel overheid als werkgevers in actie moeten komen voor mensen die op de werkvloer met corona besmet zijn geraakt en aan long-covid lijden. Uit ons zwartboek volgt dat ruim 60% van onze melders aangeeft de besmetting vermoedelijk op het werk te hebben opgelopen. De AOb heeft alle onderwijswerkgevers bij brief aangeschreven om nu al de mogelijkheden in de wet en cao te benutten om deze kwetsbare groep tegemoet te komen. De AOb heeft ook meermaals het kabinet aangeschreven om een long-covidfonds te bepleiten en betere inkomensbescherming bij langdurige arbeidsongeschiktheid te waarborgen.

• Hoe zit het met de WIA-keuring?

  Na twee jaar ziekte volgt in principe de WIA-keuring. De AOb heeft werkgevers opgeroepen om in gezamenlijk overleg met de werknemer de WIA-aanvraag op te schorten, opdat er extra tijd is voor herstel en re-integratie.

  Bij de WIA-keuring beoordelen een arts en arbeidsdeskundige de zogenoemde restverdiencapaciteit, het dagloon en het uitkeringsregime. Voor onze leden bieden we zowel juridische dienstverlening als begeleiding bij de WIA-aanvraag aan. Het valt zeker aan te raden hier gebruik van te maken, aangezien er veel mis kan gaan en dit potentieel grote nadelige financiële gevolgen heeft. Meer informatie

• Wat betekent de ‘IPAP’ (WGA-hiaat) en wat is het standpunt van de AOb daarin?

  Bij langdurige arbeidsongeschiktheid wordt voor het uitkeringsregime bepalend of je tenminste de helft van de zogenoemde (door het UWV vastgestelde) restverdiencapaciteit benut. Zo niet, dan val je terug in de vervolguitkering met een inkomensterugloop tot 90%, met alle financiële gevolgen van dien, tenzij je hiervoor aanvullend verzekerd bent (meestal via Loyalis, onder de termen IPAP/AOV/WIA-aanvullingsuitkering). Vraag dit dus na bij je werkgever en onderneem zo nodig zelf actie!

  De AOb wil dat een aanvullende, collectieve arbeidsongeschiktheidsverzekering voor iedere onderwijswerknemer automatisch geregeld is en roept het ministerie van OCW op om hierin de regie te pakken. Zeker nu vanuit de overheid wordt gepredikt dat het onderwijs ten koste van alles voor de leerlingen open dient te blijven, past het daarbij dat inkomenszekerheid bij langdurige arbeidsongeschiktheid geborgd is – uiteraard in aanvulling op allerlei andere maatregelen (waaronder veilige arbeidsomstandigheden).

   

Werk en inkomen

• Is mijn werkgever aansprakelijk als ik tijdens het gebruik van het openbaar vervoer naar het werk met het coronavirus besmet raak?

  In principe valt het woon-werkverkeer niet onder de zorgplicht van de werkgever. Dit komt omdat de werkgever geen zeggenschap heeft over de inrichting en veiligheid van het openbaar vervoer.

• Kan ik mijn werkgever aansprakelijk houden als ik tijdens het werk besmet raak met het coronavirus?

  Ten eerste moet er sprake zijn van aantoonbare financiële schade. Daarnaast moet het duidelijk zijn dat je de besmetting op het werk hebt opgelopen en dat de werkgever zijn zorgplicht heeft geschonden, bijvoorbeeld vanwege het niet naleven van voorschriften uit de protocollen. Zeker het aantonen dat de besmetting op heeft werk heeft plaatsgevonden, zal niet makkelijk zijn.
  Indien je hiertoe toch aanknopingspunten ziet, bijvoorbeeld vanwege getuigenverklaringen of meerdere besmettingen, dan raden we je aan contact met de AOb op te nemen.

• Hoe zit het met mijn inkomen in tijden van corona?

  Jouw inkomenssituatie hangt af van het soort contract en het karakter van de arbeidsrelatie. Als je onder één van de onderwijscao’s valt en een vast dienstverband hebt, moet het schoolbestuur je doorbetalen. Bij nulurencontracten, min-maxcontracten, uitzendcontracten en als je zzp’er bent, ligt het ingewikkelder. We hebben per contract voor je op een rij gezet waar je recht op hebt. Bekijk dat bericht via deze link.

• Wat is de verantwoordelijkheid van mijn werkgever?

  Je werkgever is verantwoordelijk voor een veilige en gezonde werkplek. Dit bekent dat de risico’s op besmetting in kaart moeten worden gebracht en vervolgens moeten passende maatregelen genomen worden om de kans op besmetting te minimaliseren. Denk aan voldoende zeep, tissues en het extra schoonmaken van toetsenborden, deurklinken en telefoons. De kosten voor deze middelen zijn voor rekening van de werkgever. Vraagt je werkgever om zelf middelen te kopen, dan moet hij die kosten aan je vergoeden.

• Ik heb een WW- of WIA-uitkering, wordt deze gewoon doorbetaald?

  Jouw uitkering wordt gewoon doorbetaald. Zie dit bericht van de FNV voor de meeste gestelde vragen over corona en uitkeringen.

• Kan door de coronacrisis een lopende re-integratie worden vertraagd?

  De bedrijfsarts blijft analyses en adviezen uitbrengen en de werkgever heeft de verplichting deze zo goed mogelijk uit te voeren. Het kan zijn dat de werkgever vanwege het coronavirus een re-integratietraject voor individuele werknemers niet kan uitvoeren. De werkgever moet hier een notitie van maken in bijvoorbeeld het plan van aanpak. Voor vragen over re-integratie kun je het best contact opnemen met jouw werkgever en/of de bedrijfsarts.

Ziekte en gezondheid

• Wat doe ik als maatregelen uit het draaiboek niet gehandhaafd, of nageleefd worden?

  Een goede stap is om de kwestie bij collega’s aan te kaarten en te zoeken naar oplossingen. Ook kun je het aangeven bij de schoolleiding of het bestuur. Zij zijn verantwoordelijk voor de naleving van de gemaakte afspraken. Helpt het niet? Neem dan contact op met de medezeggenschapsraad. Mocht dat niet helpen dan is een melding bij de Onderwijsinspectie of contact opnemen met de AOb de volgende stap. Wij zullen kijken of onze rayonbestuurders of juristen kunnen helpen.

• Mag mijn werkgever mij verplichten een coronatest te doen?

  Nee, jouw werkgever kan dit niet verplichten. De werkgever mag namelijk in principe geen inbreuk maken op de lichamelijke integriteit. Dit grondwettelijk recht mag alleen in uitzonderlijke gevallen worden beperkt, waarbij er een wettelijke grondslag moet zijn (die er nog niet is) en aan de criteria van effectiviteit, noodzakelijkheid en proportionaliteit voldaan is. Vanwege jouw veiligheid – en de veiligheid van jouw collega’s – kunnen er uiteraard situaties zijn waarin het verstandig is om aan een coronatest mee te werken. Deze keuze is uiteindelijk een persoonlijke afweging.

• Ik voel me niet goed, moet ik komen werken?

  Ben je ziek en kun je daarom niet werken? Dan meld je je volgens de normale regels ziek. Werken hoeft dan niet. De nadruk ligt op herstel en re-integratie. De gewone regels rondom loondoorbetaling in de cao gelden in dit geval. De oorzaak van ziekte (wel of geen corona) maakt niet uit.

• Wat als er een vermoeden is dat een werknemer het coronavirus heeft maar dit niet is vastgesteld?

  Indien er een vermoeden is dat een werknemer besmet is met het coronavirus, mag de werkgever de werknemer verzoeken thuis te blijven of naar huis te gaan. Dat kan zijn omdat de werknemer aangeeft op bepaalde plaatsen te zijn geweest of dat hij/zij met bepaalde personen in contact is geweest. Ook kan het zijn dat de werknemer bepaalde ziekteverschijnselen heeft (koorts, verkouden, hoesten). Onder normale omstandigheden is het niet gebruikelijk om een werknemer thuis te laten zijn, maar onder de huidige omstandigheden is dat wel mogelijk ter bescherming van anderen. Wanneer de werknemer niet ziek is, maar enkel op verzoek van de werkgever thuis moet blijven, dient het volledige loon te worden doorbetaald.

Ventilatie

De AOb heeft meerdere brochures geschreven over ventilatie en een handig stappenplan waarmee je zelf aan de slag kan gaan.

• Download de brochure voor het funderend onderwijs
• Download de brochure voor het mbo en hoger onderwijs
• Slechte ventilatie op je werkplek? Dit kun je zelf doen (Stappenplan)
• Voorbeeldbrief voor werkonderbreking bij slechte ventilatie

• Hoe weet ik of de ventilatie voldoet?

  Elk lokaal moet voorzien zijn van een eigen CO2-meter, besloot onderwijsminister Dennis Wiersma in 2022. Daarvoor ontvangt het schoolbestuur extra geld.

  Ook als de school een CO2-gestuurd ventilatiesysteem heeft blijven CO2-meters nodig. Want niet alle systemen werken zoals ze beogen te werken (bijvoorbeeld door onjuiste bediening, of onvoldoende onderhoud). Het is van belang dat scholen deze systemen goed en regelmatig controleren.

• Wat als de ventilatie niet voldoet?

  Kaart het probleem of de vragen die je hebt, aan bij je directie en/of bestuur. Of zo nodig bij de mr. Scholen hadden tot 1 oktober 2020 om uit te zoeken of hun gebouwen aan de normen voor luchtverversing voldoen. Wanneer de school het ventilatie-probleem niet zelf kan oplossen dan dient de schoolleiding het als urgent probleem te melden bij een facilitaire dienst of bij het bestuur. De directie of het schoolbestuur is verplicht om te zorgen dat er voldoende geventileerd kan worden en om waar nodig extra luchtverversing te realiseren. De kosten mogen absoluut geen reden zijn om noodzakelijke maatregelen uit te stellen.

• Wat moet er in het corona-draaiboek van mijn school staan over ventilatie?

  In het draaiboek moet staan welke maatregelen er worden getroffen als in een lesruimte de geldende CO2-normen worden overschreden. Als standaardoplossingen (zoals ramen/deuren open) niet voorhanden zijn zal het bijvoorbeeld moeten gaan om een lagere bezetting van een lokaal. En in het uiterste geval de lesruimte even niet meer gebruiken (in elk geval vanaf scenario oranje).

  Bij maatregelen op het gebied van het veiligheid, gezondheid- en welzijn heeft de (g)mr instemmingsrecht.

• Wat kan ik zelf doen om de ventilatie in mijn lokaal te verbeteren?

  Lucht regelmatig tien tot vijftien minuten de ruimte door bijvoorbeeld ramen en deuren tegen elkaar open te zetten. Doe dit in ieder geval tijdens de pauzes en voor, tussen en na schooltijd. Je kunt ook de directie vragen om een CO2-meter. De CO2-concentratie is een goede meetlat om te weten of er voldoende luchtverversing plaatsvindt. Wat je verder in ieder geval níet moet doen is een ventilator of losse airco gebruiken. Het RIVM adviseert om systemen te vermijden waarbij recirculatie van lucht plaatsvindt.

• Hoe zit het met de rol van aerosolen in de verspreiding van het coronavirus?

  Het RIVM schrijft dat onder bepaalde omstandigheden besmetting kan plaatsvinden via virusdeeltjes die in de kleine druppeltjes (aerosolen) een grotere afstand kunnen afleggen. Dit is het geval in ruimtes waar weinig ventilatie is of veel mensen een langere tijd bij elkaar zijn, zoals klaslokalen. Het RIVM vraagt hier extra aandacht voor. Om te kijken of de ventilatie voldoende is, is de CO2-concentratie een goede meetlat.